Asina me lo deciba Jesús, “el Torrero”, vecino de Penyaflor quan tenié a suerte de vivir por ixa parte d’este chicot país. En ixe barrio rural de Zaragoza tenié a mía segunda experiencia hortelana. Dimpués de descubrir en un hortal colectivo en Sant Chuan de Mozarrifar, a pocos metros d’un campo d’internamiento d’a dictadura militar, que un mesache de barrio obrero, desenradigau d’os lugars d’a suya familia, yera capable de fer creixer trunfas y tomates, sin guaire idea.
En Penyaflor, con l’aduya de Jesús, chardinero, pion agricola en a migración (Francia, Belchica, etc) y tion, con a suya aduya, deciba, encomencé a sentir que, amás de poder, quereba. Querer a la tierra ye ixo, un enamoramiento progresivo. Festellar, amorosiar a tierra que se mos mira y piensa: “será este un buen amigo, parella, amant?”.

Jesús no yera casau. Jesús yera torrero. Viviba en o camín d’as piscinas y o cimenterio. Pero no i yera solo. Amás de dos cochos bien grans, que alimentaba millor que no a el mesmo, Jesús teneba l’hortal. Veyer-lo festellar cada día, enamorau de tot, charrutiando con o plantero de tomateras, carbazas, y asinas-asinas, me fue enamorando a yo d’ixe tempo, ixe ritmo nuevo, que mirábanos quan fuyemos d’As Fuents pa tornar. Tornar ta la tierra que, en un barrio periferico y arrodiau d’espacios naturals, yera segrestau por un desenrollo social que, como agora veyemos, colapsaría y ha colapsau, ya en fa d’anyos.
Con Jesús, torrero orgüelloso d’estar periferico, tamién d’un lugarón de 800 habitants, aprendié a remudar.
Aprendié tamién, un día, que ixa cheneración que encara viviba con a tierra, no sobre ella, ha estau silenciada y borrada d’a nuestra memoria. En un país sin memoria, Jesús recordó con nusatros y gracias a Raúl, l’afusilamiento d’a mayestra de Zuera, embarazada, y o suyo mariu, en as tapias d’o cimenterio: ploraba Jesús, porque el yera muit chiquet quan le tocó veyer ixo tornado d’o huerto. Silenciada memoria, charrábanos alavez, porque os que saliban a logar a las nuestras familias en as puertas de casa suya –tamién en Penyaflor, encara yeran una “casa fuerte”-, saben que a memoria ye o filo que teixe as nuestras güelladas. Y sin memoria, cosa veyemos.

Con Jesús ubrié os güellos.
Gracias Jesús, torrero, vecino, amant d’a tierra. Que con ella sigas feliz, remudando te recordamos.
Chabier Gimeno (Pastriz)